જમા કરાવવાનો છેલ્લો મહિનો બાકી હજી સુધી 2000 ની આટલી નોટોના ઠેકાણા નથી

નવી દિલ્હી : ચલણમાંથી રૂ 2,000 ની નોટો પાછી ખેંચવાની જાહેરાત કરવાની સાથે કેન્દ્રીય બેન્કે કહ્યું હતું કે, 23 મેથી 30 સપ્ટેમ્બર, 2023 સુધી લોકો રૂ 2,000 ની આ ગુલાબી નોટો નજીકની બેન્કમાં જમા કરાવી શકે છે અને હવે તેમની પાસે માત્ર 29 દિવસ બાકી છે. દેશમાં ચલણમાંથી બહાર પડી ગયેલી બેંકોમાં ₹2000ની સૌથી મોટી ચલણી નોટ પરત આવવાનો નવો ડેટા સામે આવ્યો છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) અનુસાર, બેંકો પાસેથી મળેલા ડેટાના આધારે 31 ઓગસ્ટ, 2023 સુધી 3.32 લાખ કરોડ રૂપિયાની ગુલાબી નોટો પરત આવી છે. એટલે કે, જ્યારે આ નોટોને 19 મેના રોજ ચલણમાંથી બહાર કાઢવામાં આવી હતી, ત્યારે બજારમાં હાજર કુલ નોટોમાંથી 93 ટકા નોટો પાછી આવી ગઈ છે.

હવે 2000 રૂપિયાની કેટલી નોટો બજારમાં ઉપલબ્ધ છે?
બેંકો પાસેથી મળેલા ડેટા પર નજર કરીએ તો અત્યાર સુધીમાં કુલ 3.32 લાખ કરોડ રૂપિયાની 2000ની નોટો પરત આવી છે. જ્યારે 19 મેના રોજ જ્યારે તેને બંધ કરવામાં આવી ત્યારે કહેવામાં આવ્યું હતું કે, 31 માર્ચ સુધીમાં 2023 સુધી ચલણમાં રહેલી કુલ ગુલાબી નોટોનું મૂલ્ય 3.56 લાખ કરોડ રૂપિયા છે. એટલે કે, લોકો પાસે હજુ પણ 0.24 લાખ કરોડ રૂપિયા અથવા 24,000 કરોડ રૂપિયાની 2000 રૂપિયાની નોટ છે. આ આંકડો કુલ નોટોના સાત ટકા છે. બેંકો દ્વારા આપવામાં આવેલા ડેટામાં, પરત કરવામાં આવેલી 2000 રૂપિયાની નોટોમાંથી લગભગ 87 ટકા ડિપોઝિટના રૂપમાં આવી છે.

જ્યારે 13 ટકા અન્ય મૂલ્યોની નોટોના બદલામાં આવી છે. મહિનામાં દર મહિને વધારો થયો છે, આરબીઆઈ દ્વારા અગાઉ રજૂ કરાયેલા ડેટા અનુસાર, 31 જુલાઈ, 2023 સુધી રૂ. 3.14 લાખ કરોડના મૂલ્યની રૂ 2000 ની નોટો પરત આવી હતી. આ પછી એક મહિનામાં 18,000 કરોડ રૂપિયાનો વધારો નોંધાયો છે.

જો કે આ બંધ થયેલી નોટો પરત કરવાના સંબંધમાં દરેક પસાર થતા મહિને તેજી નોંધવામાં આવી છે. જૂન મહિનાની છેલ્લી તારીખ સુધી દેશમાં 2000 રૂપિયાની કુલ નોટો 84,000 કરોડ રૂપિયા હતી. જ્યારે 31 જુલાઈ સુધીમાં તે અડધા ઘટીને 42,000 કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ. તે જ સમયે 31 ઓગસ્ટ સુધી આ આંકડો વધુ ઘટીને 24,000 કરોડ રૂપિયા થઈ ગયો છે. હવે આ કામ માટે માત્ર 29 દિવસ બાકી છે. રૂ. 2,000ની નોટોને ચલણમાંથી બહાર કાઢવાની જાહેરાતની સાથે જ સેન્ટ્રલ બેન્કે એમ પણ કહ્યું હતું કે 23 મેથી 30 સપ્ટેમ્બર, 2023 સુધી લોકોએ આ ગુલાબી રૂ. 2000ની નોટો પોતાની પાસે જમા કરાવવી જોઈએ.

નજીકની બેંકમાં તમે જઈને તેને જમા કરાવી શકો છો અને તેને બદલી શકો છો. બેંકો ઉપરાંત આરબીઆઈએ 19 પ્રાદેશિક કાર્યાલયોમાં 2000 રૂપિયાની નોટો બદલવાની સુવિધા પણ પ્રદાન કરી છે. રિઝર્વ બેંકના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે પણ લોકોને અપીલ કરી હતી કે તેઓ તેમની નોટો નિર્ધારિત તારીખ સુધીમાં બેંકોમાં જમા કરાવે અથવા બદલી કરાવે. સેન્ટ્રલ બેંકની અપીલ પણ ફળી હતી અને તેનું ઉદાહરણ એ છે કે અત્યાર સુધીમાં 93 ટકા ગુલાબી નોટો સમયમર્યાદા પૂરી થાય તે પહેલા પરત આવી ગઈ છે. પરંતુ, જેની પાસે હજુ પણ રૂ. 24,000 કરોડના મૂલ્યની આ બંધ કરાયેલી ચલણી નોટો બાકી છે, તેમની પાસે હવે આ નોટો પરત કરવા માટે માત્ર 29 દિવસ બાકી છે.

બેન્કની રજાઓમાં મહિનામાં 16 દિવસ બાકી છે. હજુ પણ તેમની પાસે રૂ. 2,000ની નોટો બાકી છે અને તેઓ તેમને પરત કરી શક્યા નથી અથવા તેમની બદલી કરી શક્યા નથી, તેથી તેઓ જેટલું વહેલા આ કરે, તેટલું સારું. હકીકતમાં, આ કામ કરવા માટેની છેલ્લી તારીખ 30 સપ્ટેમ્બર 2023 નક્કી કરવામાં આવી હોવા છતાં, સપ્ટેમ્બરમાં 30માંથી 16 દિવસ બેંકો બંધ રહે છે અને આ નોટો જમા કરાવવા માટે માત્ર 14 દિવસ બાકી છે.

જો કે આરબીઆઈ દ્વારા જારી કરાયેલ બેંક હોલીડે લિસ્ટ વિવિધ રાજ્યોમાં થતા તહેવારો અને કાર્યક્રમોને ધ્યાનમાં રાખીને તૈયાર કરવામાં આવે છે, તેથી દરેક રાજ્યમાં બેંકો અલગ-અલગ દિવસે બંધ રહી શકે છે. આ નોટો પ્રથમ ડિમોનેટાઈઝેશન પછી જારી કરવામાં આવી હતી. રૂ.2000 ની બેંક નોટો નવેમ્બર 2016 માં રજૂ કરવામાં આવી હતી, જ્યારે સરકારે વર્તમાન રૂ. 5,00 અને રૂ. 1,000 ની નોટોને બંધ કરવાનો નિર્ણય લીધો ત્યારે આ નોટો ઇન્ટ્રોડ્યુસ કરવામાં આવી હતી. આ ગુલાબી નોટો પ્રથમ નોટબંધી પછી અસ્તિત્વમાં આવી હતી. જે પછી અન્ય મૂલ્યોની બેંક નોટો પર્યાપ્ત માત્રામાં ઉપલબ્ધ થયા પછી રૂ. 2,000 ની બેંક નોટો રજૂ કરવાનો ઉદ્દેશ્ય સિદ્ધ થયો હતો. આરબીઆઈએ આ અંગે પહેલા જ કહ્યું છે કે 2018-19માં 2,000 રૂપિયાની નોટની પ્રિન્ટિંગ બંધ કરી દેવામાં આવી હતી.